Çinliler, çağlar boyunca sayısı (beşten on üçe) değişen bir dizi eğitim kitabına cing ("klasik" ya da "din kurallarına uygun") adını verdi; bu kitaplar önce konfuçiusçu okulda, konfuçiusçuluk resmi öğreti olduktan sonra da imparatorluk okullarında resmi öğretiye temel oldu. Bu klasiklerin bilinmesi, yönetsel görevlere giden yolu açar ve insanlara aydın niteliği kazandırırdı.
Ezberlenen ve edebiyat yapıtlarına aktarılan dinsel metinler, "anıştırmalar" aracılığıyla okurları, tarihten alınan örneklerle eğitmek amacını taşıyordu. Çin klasikleri, 20 yüzyılı aşkın süre ayakta kalırken, düşünceyi de eskiye öykünen kalıplar içinde hapsetti ama, çin uygarlığına en büyük sarsıntıları aşıp varlığını sürdürmesi için gereken o olağanüstü istikrarı sağlayan da bunlardı. Beş temel klasik vardır, bunlara Dört Kitap'ı da eklemek gerekir. Sözkonusu beş klasik şunlardır: Şucing (Tarih kitabı) [İ.Ö. XI.-VII. yy. arası], bu kitap hükümdarların ya da yüksek rütbeli kişilerin söylevlerinden, emirnamelerden, öğütlerden oluşur, ikincisi Şicing' (Şiir klasiği), Konfuçius tarafından seçildiği söylenen 300 aşk şarkısı ile ilahiyi kapsayan bir derlemedir. Üçüncüsü, Yicing' (Değişimler kitabı), evrenin simgesel biçimde açıklandığı bir kehanet elkitabıdır. Dördüncüsü, Çunçiu (ilkbahar ye güz yıllıkları), tarihi bilinen ilk kroniktir; İ.Ö. 722-481 yıllarını kapsayan bu yapıtta aşırı derecede özlü bir üslup kullanılmıştır. Lici (Ayinler kitabı) ise, yasalar ya da dogmalar üzerine değil, düzene sokulmuş gerçek "dil" olan ayinler üzerine kurulan çin uygarlığı konusunda zengin bir bilgi kaynağıdır. Dört Kitap ise şunlardır: Konfuçius'un tilmizlerince derlenmiş kısa özdeyişlerden oluşan, Lunyü; her ikisi de dengeli üstün insanın erdemlerini ele alan Congyong ile Daşüe (Değişmez ortam ve büyük inceleme); konfuçiusçu kuramları büyük bir yetkinlikle geliştiren ve çin düzyazısına ilk kazandıran filozof Mencius'un Mıngzi adlı çalışması.
Bu çağın diğer felsefe uğraşları arasında, en yüksek edebiyat değerine sahip olan yapıt, taocu düşünceden esinlenen Cuangzid'tr (İ.Ö. III. yy.); bu çalışmada anlatı ve alegori bilimselleştirilmiştir. Çin düzyazısı o zamana değin hiçbir yapıtta böylesine bir rahatlık ve mükemmelliğe erişmemişti.
Çin Eskiçağı'ndan bize kalan ikinci şiir antolojisi de, her zaman el üstünde tutulan Çutsi'dir-(Çu ülkesi ağıtları). Eski Çin' in en ünlü şairi Çü Yüen'in yapıtları da bu derlemede yer alır. Lisao (Ayrılık acısı), getirdiği özgürlükçü havayla, yazılmış en büyük lirik şiirlerden biridir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder